گفت‌وگوی«قاب كوچك» با هنرمندانی كه از رادیو فعالیت حرفه‌ای‌شان را شروع كردند رادیو سكوی پرتاب ستارگان تصویر

در رادیو كلام و صدا تنها راه ارتباط با مخاطب است و این ویژگی باعث می‌شود كه گویندگان به دقت بر زبان، لحن و پیام‌هایی كه منتقل می‌كنند تسلط یابند.این رسانه به گوینده‌ها مهارت‌هایی چون تحلیل محتوا، مدیریت زمان، نویسندگی و حتی مخاطب‌شناسی را می‌آموزد و همین مهارت‌ها بعدها در تلویزیون و فضای دیجیتال نیز به كار می‌آید. به‌طور خاص، بسیاری از افرادموفق درتلویزیون ودیگر مدیوم‌ها،كارخود را ازرادیو شروع كرده‌اندچراكه این رسانه آنها را با ویژگی‌های اساسی و واقعی رسانه‌ها آشنا می‌كند.رادیو به گویندگان این فرصت را می‌دهد كه از لحاظ حرفه‌ای پخته‌تر شوند، زیرا آنها باید قادر باشند در كمترین زمان ممكن، ارتباط عاطفی و فكری عمیقی با مخاطب برقرار كنند. این ویژگی باعث می‌شود كه افراد فعال در رادیو، در سایر رسانه‌ها به‌ویژه تلویزیون نیز موفق‌تر و با تسلط بیشتری عمل كنند. در واقع، رادیو نه‌تنها یك رسانه، بلكه دانشگاهی است كه افراد را برای ورود به دنیای رسانه‌های حرفه‌ای آماده می‌كند.
بهروز تشكر، مهدی مفیدی، مریم شهرام‌پور و علی یگانه از جمله افرادی هستند كه با اشاره به تأثیرات عمیق رادیو در رشد حرفه‌ای خود، این رسانه را سكوی پرتابی برای پیشرفت در سایر مدیوم‌های رسانه‌ای می‌دانند كه در این شماره از قاب كوچك با آنها گفت‌وگو كردیم.

در رادیو همه‌‌فن حریف می‌شوید
مریم شهرام‌پور، مجری شبكه افق و گوینده رادیو تهران، در گفت‌وگو با قاب كوچك با بیان خاطرات و تجربه‌های شخصی، از این رسانه به‌عنوان یكی از مؤثرترین و زنده‌ترین بسترهای پرورش مهارت‌های رسانه‌ای یاد كرد و گفت: رادیو آن آشنای قدیمی است كه از دوران كودكی در زندگی ما حضور داشته است‌؛ از برنامه‌های صبحگاهی مدرسه گرفته تا قصه‌های ظهر جمعه. همین آشنایی عاطفی، رادیو را به رسانه‌ای صمیمی و در دسترس برای مردم تبدیل كرده است.وی با تأكید بر نقش كلیدی رادیو در ارتقای مهارت‌های ارتباطی، تحلیل محتوا و اجرای زنده، افزود: در رادیو هیچ راهی برای برقراری ارتباط جز كلام وجود ندارد. این ویژگی باعث می‌شود گوینده با دقت و قدرت بیشتری از زبان استفاده كند و پیامی دقیق، مؤثر و بی‌واسطه را به مخاطب برساند. همین موضوع موجب می‌شود مجریان رادیو در تلویزیون هم از قدرت بیان و ارتباط قوی‌تری برخوردار باشند. مجری شبكه افق همچنین از تجربه خود در برنامه‌های زنده رادیویی گفت: تعامل لحظه‌ای با مخاطب از طریق پیامك یا تماس تلفنی، فضای برنامه را به یك آزمایشگاه زنده تبدیل می‌كند. این ارتباط مستقیم، باعث اصلاح مستمر اجرا و درك بهتر از نیازها و واكنش‌های مخاطب می‌شود. شهرام‌پور، رادیو را سكوی پرتابی برای ورود به رسانه‌های حرفه‌ای‌تر دانست و اظهار داشت: در رادیو هیچ‌كس صرفا گوینده، سردبیر یا تهیه‌كننده نیست. همه باید مهارت‌های مختلف از جمله نویسندگی، گزارشگری، آیتم‌سازی و تحلیل محتوا را بدانند. این جامع‌نگری، گوینده را به عضوی فعال و سازنده در فرآیند تولید برنامه تبدیل می‌كند. وی با اشاره به نمونه‌ای از تجربه‌های اخیر خود در برنامه «میدان مادر» در رادیو تهران گفت: ازمرحله ایده‌‌پردازی تا اجرا در فرآیند تولید برنامه حضور داشتم.این مشاركت فعال باعث درك عمیق‌تر ازفرآیند برنامه‌سازی وایجاد پختگی حرفه‌ای می‌شود كه در تلویزیون و سایر عرصه‌ها نیز نمود دارد. شهرام‌پور در پاسخ به پرسشی درباره جایگاه رادیو در عصر تصویر تاكید كرد: در دنیای امروز كه رسانه‌ها تصویری شده‌اند،رادیوهمچنان جایگاه خود راحفظ كرده است.سهل‌الوصول بودن رادیو، قدرت تخیل و صمیمیت میان گوینده و شنونده آن را به رسانه‌ای بی‌رقیب در لحظاتی خاص از روزمره مردم تبدیل كرده است.
وی در پایان خاطرنشان كرد: رادیو رسانه‌ای است كه به تعداد آدم‌های روی زمین، شكل و معنا می‌گیرد. تخیل بی‌حد، نزدیكی بی‌واسطه و این عشق متقابل بین مخاطب و گوینده، چیزی است كه باعث می‌شود لبخند بر لب‌ها بیاید.

رادیو مرا ساخت
بهروز تشكر، گوینده رادیو و مجری تلویزیون در گفت‌وگو با قاب كوچك با اشاره به این‌كه رادیو به‌عنوان درگاه ورود به رسانه است، گفت: رادیو برایم نه‌فقط یك درگاه ورودی، بلكه یك محیط آموزشی بسیار عمیق و پویا بود. برخلاف تلویزیون كه جلوه بصری در آن نقش پررنگی دارد، رادیو بر قدرت تخیل و صدا استوار است. همین ویژگی باعث می‌شود گوینده یا مجری ناچار باشد با تسلط كامل بر كلام، حس و واژه‌ها ارتباطی عاطفی و دقیق با شنونده برقرار كند. جذابیت رادیو برای من این بود كه همه‌چیز در آن به قدرت بیان، لحن و انتقال درست معناوابسته است.این تمركز بر صدا و گفتار، از همان ابتدا مرا به چالشی جدی برای رشد فردی و حرفه‌ای وارد كرد. برخلاف تصور عموم، رادیو سكون ندارد‌؛ پر از لحظات زنده، آنی و گاه بحرانی است كه باید آنها رامدیریت كرد، این مسأله برای من هم هیجان‌انگیز و هم سازنده بود. وی با اشاره به نقش رادیو در توانمند‌سازی افراد گفت: در رادیو باید بتوانید بدون تصویر،درهمان ثانیه اول مخاطب را جذب كرده و او را با خود همراه نگه دارید. این چالش باعث شد مهارت‌های ارتباطی‌ام به‌ صورت طبیعی و پیوسته ارتقا پیدا كند. همچنین با نوشتن متن، تنظیم گفت‌وگوها، تحلیل محتوای برنامه‌ها و اجرای زنده، آموختم چگونه ساختار منطقی یك برنامه را حفظ كرده و در عین حال از دل آن محتوا و ارتباط انسانی بسازم. تشكر ادامه داد: در رادیو توانستم با آنتن زنده زندگی كنم‌؛ با ترس‌ها، خطاها و موفقیت‌هایش. این مهارت‌ها بعدها در تلویزیون برایم سرمایه‌ای گرانبها شد، چون دیگر اجرای زنده و ارتباط با دوربین برایم تازه یا هول‌انگیز نبود.این مجری تلویزیون تصریح كرد: از جمله توانمندی‌های كلیدی كه در رادیو فرا گرفتم، یكی مدیریت زمان در حین اجرا بود. در رادیو یاد گرفتم چگونه در دو دقیقه، هم پیام را منتقل كنم، هم توجه مخاطب را حفظ كنیم. تسلط بر واژه، توانایی تصویرسازی ذهنی با كلام و حساسیت به جزئیات آوایی از دیگر مهارت‌هایی بودند كه بعدها در تلویزیون، به ‌ویژه در برنامه‌های گفت‌وگومحور یا مستندمحور، كمك بسیاری كردند. افزون بر آن، در رادیو معنا و عمق صدا را شناختم و این توانایی را به‌‌خوبی به عرصه تصویری هم منتقل كردم.
تشكر با اشاره به این موضوع كه رادیو سكوی پرتاب برای ورود به عرصه‌های حرفه‌ای‌تر رسانه‌ای است، گفت: رادیو از آنجا كه متكی به دانش، تمرین، خلاقیت و آگاهی عمیق از موضوع است،‌ فرد را وادار به رشد می‌كند. در این رسانه، صرفا داشتن صدای خوب كافی نیست‌؛ باید بدانید چه می‌گویید، چرا می‌گویید و چگونه مخاطب را با خود همراه می‌كنید. به همین دلیل، كسانی كه از رادیو وارد تلویزیون یا فضای دیجیتال می‌شوند، غالبا توانمندتر، دقیق‌تر و حرفه‌ای‌تر عمل می‌كنند. بسیاری از نام‌های بزرگ رسانه‌ای كشور، كار خود را از رادیو آغاز كرده‌اند، چون این فضا‌ فرد را با الفبای واقعی رسانه آشنا می‌كند.وی اظهار كرد: در رادیو با مخاطبی سروكار داریم كه شما را نمی‌بیند اما صداقت، دانش و حتی تردید شما را از لحن و واژه‌ها درمی‌یابد. این نوع از ارتباط باعث می‌شود درونی‌تر و مسئولانه‌تر عمل كنید. این پختگی كه به مرور در من شكل گرفت، در تلویزیون بسیار محسوس بود‌؛ چون پیش از آن‌كه جلوی دوربین ظاهر شوم، یاد گرفته بودم كه چگونه با مخاطب واقعی، بدون زرق و برق، ارتباطی صادقانه و حرفه‌ای برقرار كنم. همین نگاه بعدها در فضای دیجیتال، به‌‌ویژه در قالب پادكست‌ها یا برنامه‌های گفت‌وگومحور، برایم مؤثر و كارآمد بود. تشكر با اشاره به جایگاه رادیو در عصر حاضر گفت: امروز كه حجم گسترده‌ای از داده‌های بصری ما را احاطه كرده، رادیو اتفاقا با بازگشت به قدرت تخیل، صمیمیت و تمركز، می‌تواند نقش مؤثرتری ایفا كند. ما در رادیو بدون مزاحمت تصویر، با قلب و ذهن مخاطب صحبت می‌كنیم. این رسانه برای مخاطبانی كه در حال حركت، كار یا سفر هستند، هنوز بهترین همراه است. علاوه بر آن، با گسترش پادكست‌ها و رسانه‌های شنیداری در فضای دیجیتال، رادیو شكل تازه‌ای یافته و در حال تجربه نوعی بازتولد است. به باور من، رادیو رسانه‌ای است كه با تغییر قالب اما حفظ اصالت، می‌تواند همچنان در قلب مخاطب باقی بماند.

رادیو‌؛ دانشگاه تربیت رسانه‌ای
علی یگانه، گوینده و مجری رادیو و تلویزیون در گفت‌وگو با قاب كوچك با تاكید بر تمایز میان رادیو و تلویزیون، از رادیو به‌عنوان بستری قدرتمند برای پرورش توانمندی‌های رسانه‌ای یاد كرد و گفت: همان‌گونه كه تفاوت تئاتر و سینما محسوس است، تفاوت میان رادیو و تلویزیون نیز به‌وضوح احساس می‌شود. در رادیو همه علائم، نشانه‌ها و قدرت‌های كلامی و غیركلامی باید به صدا و كلام منتقل شود تا مخاطب حس واقعی رادریافت كند‌؛ چه در برنامه‌های پرانرژی صبحگاهی و چه دربرنامه‌های شبانگاهی كه آرامش وامید رامنتقل می‌كنند.وی با اشاره به نقش رادیو در تقویت مهارت‌های فردی افزود: رادیو نه‌تنها توانایی انتقال معناراتقویت می‌كند،بلكه ‌فرد را در مطالعه، تندخوانی، نویسندگی و مخاطب‌شناسی نیز رشد می‌دهد. گوینده‌ای كه نتواند حس را درست منتقل كند، در انتقال هر مفهوم دیگری نیز ناتوان خواهد بود. این گوینده رادیویی همچنین خاطرنشان كرد: افرادی كه در رادیو تربیت می‌شوند، معمولا در سایر عرصه‌های رسانه‌ای مانند تلویزیون و فضای مجازی نیز موفق‌تر هستند، چراكه رادیو آنها راپخته‌تر و خلاق‌تر می‌كند. یگانه بر اهمیت خلاقیت در تولید محتوای رسانه‌ای تأكید كرد و گفت: بدون خلاقیت، مجری یا گوینده نمی‌تواند پیام خود را در قالبی ماندگار و مؤثر ارائه دهد. اعتبار رادیو هیچ‌گاه از بین نمی‌رود. حتی در دنیای امروز كه محتوا بیشتر به سمت تصویر رفته، رادیو به‌دلیل دسترسی آسان، صداقت و عمق ارتباطش با مخاطب همچنان جایگاه خود را حفظ كرده است. وی در پایان با اشاره به گسترش پادكست‌ها به‌عنوان نمود جدیدی از رسانه‌های شنیداری افزود: صدا هنوز زنده است، فقط شكل ارائه آن تغییر كرده است. رسانه‌های تصویری جای خود را دارند اما رادیو و صدا همچنان قدرت خود را حفظ كرده‌اند.

رادیو‌؛ رسانه‌ای كه همیشه در دل مخاطبانش جای دارد
مهدی مفیدی، گوینده رادیو و مجری تلویزیون در گفت‌وگو با قاب كوچك به خاطرات كودكی‌ و رابطه خاصی كه با رادیو داشته اشاره كرد و این رسانه را به‌عنوان یك بخش مهم از زندگی شخصی‌اش معرفی كرد. وی با بیان این‌كه رادیو برای او همیشه یادآور لحظات نوستالژیك بوده، گفت: از دوران كودكی رادیو همیشه در خانه روشن بود. مادرم علاقه زیادی به رادیو داشت و من هم شب‌ها قبل از خواب، قصه‌های شب بچه‌ها را از رادیو می‌شنیدم.
این مجری همچنین به تأثیرات عمیق رادیو بر مهارت‌های بیانی‌اش اشاره كرد و افزود: رادیو به من آموخت كه چطور از واژگان به‌درستی استفاده كنم و ارتباط بهتری با مخاطب داشته باشم. صدای مجری رادیو می‌تواند ذهن مخاطب را به تصویرسازی و تخیل وادارد و این ویژگی، رادیو را از دیگر رسانه‌ها متمایز می‌كند. وقتی شما صدای یك مجری را می‌شنوید، ذهن‌تان شروع به ساخت تصاویری از داستان می‌كند و این چیزی است كه رسانه‌های دیگر فاقد آن هستند.
مفیدی ادامه داد: تجربه كار در رادیو من را به سطحی از پختگی رسانده كه در سایر رسانه‌ها، مانند تلویزیون، می‌توانم از این تجربیات بهره‌برداری كنم. رادیو به من توانمندی‌های زیادی داد و این توانمندی‌ها را به‌گونه‌ای تقویت كرد كه در تلویزیون و دیگر رسانه‌ها نیز از آن استفاده كردم. اگر رادیو نبود، شاید بسیاری از اتفاقات خوبی كه امروز در تلویزیون برای من می‌افتد، رخ نمی‌داد. این مجری همچنین به اهمیت آموزش‌وپرورش در رادیو اشاره كرد و گفت: رادیو شبیه یك كلاس درس است كه هر روز در آن یاد می‌گیرید. وقتی وارد رادیو می‌شوید، باید ابتدا از تجربه‌های دیگران یاد بگیرید و پس از آن برای میكروفن آماده شوید. وی با اشاره به رشد آهسته و عمیق افراد در رادیو گفت: رادیو مثل پختن غذاست. ممكن است زمان زیادی برای رسیدن به پختگی لازم باشد اما وقتی به آن برسید، طعمش بسیار خوب خواهد بود. در رادیو به طور طبیعی و آهسته رشد می‌كنید، برخلاف رسانه‌های دیگر كه ممكن است اتفاقات سریع‌تری رخ دهد.
مفیدی همچنین به چالش‌های امروزی این رسانه اشاره كرد و گفت: امروزه با وجود پادكست‌ها و رسانه‌های دیجیتال جدید، رادیو نیاز به تلاش زیادی دارد تا بتواند جایگاه خود را در میان مردم حفظ كند. با این حال، رادیو همچنان در زندگی روزمره مردم حضور دارد و همچنان یك رسانه زنده و تأثیرگذار است. مردم همچنان در ساعات طولانی از روز، به‌ویژه در ترافیك، به رادیو گوش می‌دهند. هیچ رسانه‌ای به اندازه رادیو در دسترس نیست. این گوینده رادیو در پایان گفت: رادیو با حركت به‌روز، تولیدمحتوای جذاب‌تر و متناسب با خواسته‌های مخاطب می‌تواند همچنان محبوبیت خود را حفظ كند. زنده بودن رادیو نشان می‌دهد كه مردم هنوز دوستش دارند و جایگاه خود را در میان آنها حفظ كرده است.