از اصطلاح «خاورمیانه» تا دكترین پوتین و اولین رئیس‌جمهور زن آفریقا در « سایه روشن تاریخ»

در بخش «قراردادها»، برنامه به ریشه اصطلاحات خاورمیانه، خاور نزدیك و خاور دور می‌پردازد. بر اساس پژوهش‌های تاریخی (از جمله دائرةالمعارف بریتانیكا و مقالات تخصصی تاریخ امپراتوری)، این اصطلاحات در قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم توسط قدرت‌های غربی (به‌ویژه بریتانیا) برای تقسیم‌بندی شرق از منظر مدیریت امپراتوری وضع شد؛ «خاور نزدیك» عمدتاً به سرزمین‌های امپراتوری عثمانی و بالكان، «خاور میانه» بین خاور نزدیك و هند، و «خاور دور» برای شرق آسیا (چین، ژاپن و ماوراء آن) به‌كار می‌رفت. در برنامه توضیح داده می‌شود كه این نام‌گذاری‌ها بیش از آن‌كه جغرافیایی باشند، سیاسی و یوروسنتریك(اروپا–محور) هستند.

در بخش «نقطه‌های پنهان»، جنگ چین و ویتنام در سال 1979 مرور می‌شود؛ جنگی كوتاه اما بسیار خونین كه در منابع تاریخی با عنوان «جنگ چین و ویتنام» یا «جنگ مرزی چین–ویتنام» شناخته می‌شود. چین در واكنش به حمله ویتنام به كامبوج و سرنگونی رژیم خمرهای سرخ، حمله‌ای تنبیهی به شمال ویتنام آغاز كرد؛ جنگ تنها چند هفته طول كشید، اما ده‌ها هزار كشته بر جای گذاشت و تا سال‌ها بر مناسبات پكن، هانوی و حتی مسكو تأثیر گذاشت. برنامه به ابعاد كمتر شنیده‌شده این نبرد و پیامدهای ژئوپلیتیكی آن می‌پردازد.

در بخش «معماری قدرت»، دكترین ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، بررسی می‌شود. بر پایه اسناد سیاست خارجی روسیه و تحلیل‌های اندیشكده‌های بین‌المللی، دكترین پوتین بر چند محور احیای نقش قدرت‌مند روسیه پس از فروپاشی شوروی، مخالفت با نظم تك‌قطبی و تأكید بر جهان چندقطبی، گسترش نفوذ در پیرامون روسیه (از اوكراین تا قفقاز) و حضور فعال در خاورمیانه استوار است، در برنامه توضیح داده می شود این دكترین چگونه تركیبی از ناسیونالیسم روسی، بازتعریف حوزه نفوذ و چالش با ناتو و غرب است.

بخش «پهلوی به روایت تاریخ» به درگیری‌های درون دربار پهلوی اختصاص دارد؛ از رقابت‌های پشت‌پرده در میان درباریان و خاندان سلطنتی تا شكاف‌های قدرت میان چهره‌های نظامی، سیاسی و اقتصادی. در این بخش بر پایه خاطرات، اسناد تاریخی و پژوهش‌های منتشرشده، نشان داده می‌شود كه این اختلافات درونی چگونه بر تصمیم‌های كلان حكومت و سرنوشت سیاسی ایران در دهه‌های پایانی سلطنت پهلوی اثر گذاشت
در بخش«پشت پرده اكنون»، نحمد ساجدی تازه‌ترین تحولات منطقه با رویكرد تاریخی را تحلیل می‌كند؛ از جنگ‌ها و رقابت‌های ژئوپلیتیك تا جابه‌جایی ائتلاف‌ها در این بخش مورد توجه است.

در بخش «آقای خبرنگار»، نیز ساجدی از تجربه گفتگو با نخستین زنِ منتخب به‌عنوان رئیس‌جمهور در قاره آفریقا گفته و به زندگی و كارنامه الن جانسون سیرلیف (Ellen Johnson Sirleaf)، سیاست‌مدار لیبریایی و نخستین زنِ منتخب به‌عنوان رئیس‌جمهور در قاره آفریقا می پردازد. او از 2006 تا 2018 رئیس‌جمهور لیبریا بود و به دلیل نقش مؤثر در بازسازی كشور پس از جنگ داخلی و دفاع از حقوق زنان، در سال 2011 جایزه صلح نوبل را دریافت كرد.
در این برنامه نیز پرسشی برای مشاركت مخاطبان طرح می‌شود تا شنوندگان از طریق تلفن و پیامك دیدگاه‌های خود را درباره موضوعات مطرح‌شده در «سایه‌روشن تاریخ» مطرح كنند و در گفت‌وگو با كارشناس و گوینده مشاركت داشته باشند.
مجله رادیویی «سایه‌روشن تاریخ» به تهیه‌كنندگی یلدا احتشامی گویندگی فاطمه اسحاق‌تبار و كارشناسی محمد ساجدی شنبه ها ساعت 18:05 از گروه تاریخ و اندیشه شبكه رادیویی فرهنگ روی موج اف‌ام 106 مگاهرتزپخش می شود.