فرشته لطفی پاسخ داد چگونه روایت تاریخ ابزار گفتمان‌سازی می‌شود

به گزارش روابط عمومی معاونت صدا فرشته لطفی، تهیه‌كننده برنامه «با تاریخ» با بیان اینكه این برنامه یكی از تولیدات تاریخ‌محور رسانه ملی است كه با نگاهی مستند، روایت‌های كمتر شنیده‌شده از تاریخ اسلام و ایران معاصر را در قالب پادكست به مخاطبان ارائه می‌دهد، بیان كرد: «با تاریخ» با توجه به سند تحول رسانه ملی طراحی شده، تلاش دارد با بازنمایی هدفمند وقایع، دستاوردهای انقلاب اسلامی و نقاط مغفول مانده از تاریخ اسلام را بازخوانی كند.

وی افزود: در منظومه معارف اسلامی، تاریخ نه صرفاً نقل وقایع گذشته، بلكه آیینه عبرت و راهنمای آینده است. قرآن كریم با دعوت مكرر به «سیروا فی الأرض»، انسان را به تفكر در سرگذشت پیشینیان فرامی‌خواند تا از فراز و فرود امت‌ها و اقوام درس بگیرد. از این منظر، رسانه‌ای كه تاریخ را روایت می‌كند، اگر به درستی وظیفه خود را انجام دهد، در حقیقت نقش «موعظه‌گر خاموش» جامعه را ایفا می‌كند. برنامه «با تاریخ» با الهام از این نگاه قرآنی، تلاش كرده است تاریخ را نه برای سرگرمی یا اطلاع‌افزایی سطحی، بلكه برای هدایت اجتماعی و تبیین سنت‌های الهی روایت كند.

این تهیه‌كننده رادیو، درباره ساختار و اهداف این برنامه بیان كرد: این برنامه بر اساس سند تحول رسانه ملی طراحی شده و محوریت اصلی آن پرداختن به تاریخ اسلام و تاریخ معاصر ایران است. ما تلاش كردیم در قالب پادكست‌هایی شنیدنی، وقایع تاریخی را به‌صورت روایت‌محور به مخاطبان ارائه دهیم تا ضمن جذابیت شنیداری، به عمق محتوایی نیز وفادار بمانیم.»

وی با اشاره به اهمیت روایت در انتقال مفاهیم تاریخی، تصریح كرد: ما در هر قسمت از برنامه سعی می‌كنیم فقط یك روایت مشخص را انتخاب كرده و همان را با دقت و تمركز بسط دهیم. این تمركز باعث می‌شود شنونده با یك روایت منسجم و دقیق همراه شود، نه مجموعه‌ای از اطلاعات پراكنده. در واقع روایت‌گری هدفمند از رویكردهای اصلی ما است.

لطفی ادامه داد: در شرایطی كه فضای مجازی آكنده از روایت‌های تحریف‌شده یا سكولار از تاریخ اسلام است، رسانه ملی باید همچون سپر دفاعی فرهنگی، روایات اصیل را با زبان رسانه‌ای امروز در اختیار مخاطب قرار دهد. از این منظر، هر قسمت از برنامه «با تاریخ»، می‌تواند همچون یك «میدان روایت» باشد؛ میدانی كه در آن حق و باطل در لباس روایت‌ها با یكدیگر مواجه می‌شوند و مخاطب، در معرض انتخاب قرار می‌گیرد. همان‌گونه كه شهید آوینی می‌گفت: «رسانه باید عرصه جهاد روایت‌ها باشد.»

لطفی درباره تنوع موضوعات مطرح‌شده در برنامه چنین توضیح داد: در قسمت‌های مختلف پادكست به موضوعاتی مانند روزشمار انقلاب اسلامی، تأسیس كمیته امداد امام خمینی(ره)، قیام مختار ثقفی و سایر وقایع تأثیرگذار در تاریخ اسلام و انقلاب پرداخته‌ایم. هدف اصلی ما بازخوانی این وقایع با زبانی ساده، اما مستند است تا هم برای عموم شنیدنی باشد و هم برای علاقه‌مندان تاریخ، معتبر.

وی اضافه كرد: نكته مهم دیگر، توجه برنامه به چهره‌های مهجور و وقایع كمتر دیده‌شده تاریخ اسلام است. این انتخاب هوشمندانه، نه تنها از سطحی‌نگری می‌كاهد، بلكه به غنای حافظه تاریخی جامعه نیز می‌افزاید. پرداختن به شخصیت‌هایی كه در پس پرده تاریخ، نقش‌های مهمی ایفا كرده‌اند – همچون زنان مؤثر در نهضت عاشورا یا فرماندهان گمنام در دفاع مقدس – تلاشی است برای بازسازی عدالت در روایت تاریخی؛ عدالتی كه در منابع دینی، بخشی از تحقق حقیقت شمرده می‌شود.

تهیه‌كننده برنامه «تا تاریخ» با اشاره به انتخاب كارشناسان، بیان كرد: متناسب با موضوع هر قسمت، از كارشناسان متخصص همان حوزه دعوت می‌كنیم تا تحلیل دقیق‌تری ارائه شود. به‌ویژه در موضوعات تاریخ اسلام، تأكید داریم بر ناگفته‌هایی كه كمتر مورد توجه قرار گرفته‌اند؛ مثل برخی از وقایع پس از عاشورا، یا نقش شخصیت‌های كمتر شناخته‌شده در تاریخ صدر اسلام.

وی افزود: در عصر تصویر و صدا، روایت‌گری تنها انتقال داده نیست، بلكه بازآفرینی یك جهان معنایی است. برنامه «با تاریخ» اگر بتواند از مرز گزارش عبور كرده و به ناحیه «تبیین» برسد، می‌تواند همچون منبری سیار، مخاطب را از غفلت تاریخی نجات دهد. چنان‌كه مقام معظم رهبری بارها فرموده‌اند: «یكی از راه‌های شناخت دشمن و تشخیص وظیفه، مراجعه به تاریخ و عبرت‌آموزی از آن است.» این برنامه می‌تواند چنین كاركردی را در فضای فرهنگی امروز ایفا كند.

تهیه‌كننده این برنامه با تأكید بر نقش رسانه در بازنمایی دستاوردهای انقلاب اسلامی افزود: ما در این برنامه تلاش كردیم تا با زبانی غیرشعاری و بر پایه مستندات، بخشی از دستاوردهای نظام جمهوری اسلامی را بازگو كنیم. مخاطب امروز نیاز به تحلیل روشن دارد، نه صرفاً تكرار شعار. به همین دلیل وقتی مثلاً درباره تأسیس كمیته امداد صحبت می‌كنیم، به ریشه‌های اجتماعی و كاركردهای آن نیز می‌پردازیم.

وی بیان كرد: در شرایطی كه برخی رسانه‌های بیگانه با القای روایت‌های جعلی، تلاش می‌كنند تاریخ انقلاب اسلامی را از هویت دینی‌اش تهی كنند، تولید چنین پادكست‌هایی اقدامی است در جهت احیای هویت تاریخی-ایمانی ملت ایران. بازخوانی هوشمندانه وقایع مانند قیام 15 خرداد، فداكاری‌های مردم در دوران جنگ تحمیلی یا حماسه‌های پنهان‌مانده در تاریخ، می‌تواند مانع فراموشی سرمایه‌های فرهنگی شود.

لطفی درباره جایگاه برنامه در مسیر تحولی رسانه ملی توضیح داد: این برنامه نه‌تنها مخاطب عام، بلكه نسل جوان و دانش‌پژوه را نیز هدف قرار داده است. ما معتقدیم روایت تاریخ اگر درست، عالمانه و جذاب باشد، می‌تواند به یكی از ابزارهای اصلی گفتمان‌سازی در رسانه ملی تبدیل شود.

وی تاكید كرد: نكته حائز اهمیت، سبك بیانی برنامه است كه با پرهیز از لحن تبلیغی و شعارگونه، مخاطب را به تأمل دعوت می‌كند. این انتخاب، مصداقی از آن چیزی است كه در فرهنگ قرآنی به «موعظه حسنه» تعبیر شده است؛ یعنی دعوت به حق با زبانی حكیمانه، آرام و اثرگذار. برنامه «با تاریخ» اگر بتواند این سبك را حفظ كرده و آن را در مواجهه با نسل جوان توسعه دهد، می‌تواند از یك برنامه شنیداری صرف، به «ابزار تمدنی روایت» تبدیل شود.

وی در پایان اظهار كرد: برنامه‌هایی از این دست، اگر با عمق دینی، نگاه تمدنی و روایت مستند تلفیق شوند، می‌توانند بخشی از رسالت رسانه اسلامی را محقق سازند؛ رسالتی كه امام خمینی (ره) آن را «دانشگاه عمومی» می‌دانستند. دانشگاهی كه نه فقط علم، بلكه بصیرت تاریخی می‌آموزد، و نه تنها سرگرم می‌كند، بلكه مسئولیت می‌آفریند.