گزارش «جام جم »از برنامه «كتاب شب» رادیو تهران و بازخوانی كتاب« حماسه‌حسینی»

یكی از این برنامه‌ها «كتاب شب» رادیو تهران است كه با اجرای استاد بهروز رضوی به بازخوانی كتاب حماسه حسینی از شهید مطهری می‌پردازد.
با محمدباقر رضایی نویسنده و مشاور محتوایی و استاد بهروز رضوی گوینده و علی‌رضا حبیبی مدیر گروه اخلاق و زندگی شهروندی گفتگو كرده و از حمید‌رضا صحراگرد مدیر رادیو تهران در خصوص پرسیده ایم.
تنظیم مجموعه برنامه‌هایی در حوزه نشر فرهنگ عاشورا
حمید‌رضا صحراگرد مدیر شبكه رادیویی تهران با بیان اینكه محرم یكی از ایام شعائر الله و تكریم اهلبیت (ع) و تبیین سیره آن بزرگواران است ، می‌گوید: رسانه به خصوص رادیو این وظیفه و رسالت اصلی را بر عهده دارد تا به اشراب مخاطبان خود بتواند به نحو احسن عمل كند.به همین منظور رادیو تهران با تنظیم مجموعه برنامه‌هایی در حوزه‌های نشر فرهنگ عاشورا و تبیین قیام حضرت ابا عبدالله الحسین(ع) و پاسخ به شبهات نسل جوان امروز و همچنین اطلاع رسانی به پوشش و مناسك استان تهران در قالب‌ها و ساختار‌های متنوع فعالیت برنامه‌سازی خود را برای دهه محرم از یك سو و استمرار آن تا پایان ماه صفر انجام داده است.از جمله این برنامه‌ها «كتاب شب» است كه مخاطبان خاص و به عبارتی مشتریان ثابت را از سالیان سال همراه داشته است.
توجه به رهنمودهای رهبری در «كتاب شب»
علی‌رضا حبیبی مدیر گروه اخلاق و زندگی شهروندی رادیو تهران می‌گوید: با توجه به اینكه ماموریت این گروه بیشتر پرداختن به موضوعات فرهنگی و معارفی ادب و هنر و مسائل خانواده است به گونه‌ای برنامه ریزی شده است كه بتواند سهم موضوعات مطرح شده در قالبهای مختلف برنامه‌سازی تولید و به مخاطبان ارائه كند.یكی از جمله این برنامه‌ها «كتاب شب» است كه پیشینه‌ای بیش از 25 سال در رادیو تهران دارد.
او ادامه می‌دهد: در گذشته «كتاب شب» صرفا اختصاص به روایت و خوانش داستان‌ها و رمان‌های خارجی داشت و در برخی مناسبت‌ها به آثار فاخر زبان فارسی می‌پرداخت ولی در دور تازه تولید این برنامه بر اساس رهنمودهای مقام معظم رهبری به حوزه‌های مفاخر و نویسندگان ایران زمین و صاحبان آثار و قلم و همچنین رمان‌ها و داستان‌های نویسندگان معاصر و جوان ایران می ‌پردازد.
از جمله‌ی این كتاب‌ها می‌توان به زنده یاد محمود گلاب دره‌ای با موضوع دفاع مقدس و انقلاب اسلامی ، حمید رضا شاه‌آبادی اثر ارزشمند او با عنوان اعترافات غلامان در مورد امام رضا(ع) ، آثار حج ،نهج البلاغه ،مجمع الفضایل امام علی (ع) ، كشف الاسرار و...بوده است.
در این برنامه ریزی جدید به مناسك و آئین ‌های ایرانی توجه ویژه‌ای شده از جمله این آثار می‌توان به حماسه حسینی اثر استاد شهید مطهری اشاره كرد كه برای اولین بار در قالب كتاب صوتی در 14 برنامه تنظیم و از این شبكه پخش می‌شود.نسخه كامل صوتی این برنامه به دفتر بنیاد شهید مطهری تحویل شد.
«كتاب شب » و شنوندگانی خارج از ایران
محمدباقر رضایی نویسنده و مشاور محتوایی برنامه كتاب شب كه خود داستان نویس ، منتقد ادبی و روزنامه نگار است و تا به حال 14 كتاب داستان، نقد داستان و مسایل مربوط به روزنامه نگاری از او( با نام مستعارش باقر رجبعلی) منتشر شده، در مورد انتخاب كتاب برای خوانش در برنامه كتاب شب توضیح می دهد كه: " ما، در اتاق فكر گروه اخلاق و زندگی شهروندی رادیو تهران با مدیریت دكتر حبیبی و هدایت دكتر صحراگرد، درباره كتابهای انتخابی بحث و جدل می كنیم و در نهایت، كتابی را بر می گزینیم كه از نظر ادبی و محتوایی در سطح قابل قبولی باشد. ضمنا نیاز جامعه هم باشد و مردم برای شنیدن آن مشتاق باشند.
البته گاهی كتابهایی كه شنوندگان برنامه پیشنهاد می دهند نیز در دستور كارمان قرار می گیرد، منتها این انتخاب باید با رعایت اصول برنامه و سیاستهای رادیو، صورت بگیرد."
رضایی در مورد نحوه انتخاب كتاب برای مناسبتها نیز اینطور می‌گوید " ما، در ایام مناسبتی، كتابهایی متناسب با آن ایام انتخاب می كنیم. به طور مثال، در همین ایام محرم، دو هفته را اختصاص داده ایم به بازخوانی كتاب حماسه حسینی از شهید مطهری."
اودر خصوص خوانش كتاب‌ها ادامه می‌دهد: " بدیهی است كه كل كتاب را در مدت زمانی كه در اختیارمان گذاشته اند، نمی شود خواند. زمان برنامه ما، هر شب، بجز جمعه ها، 20 دقیقه است ؛ یعنی ما باید در عرض یك هفته، یك كتاب را در شش قسمت 20 دقیقه ای ( در كل 120 دقیقه) تنظیم رادیویی كنیم و بدهیم به استاد بهروز رضوی بخواند ، بنابراین مجبوریم كتاب را تلخیص و تنظیم رادیویی كنیم."
رضایی با اشاره به اینكه تنظیم رادیویی شرایط خودش را دارد می ‌گوید:تنظیم رادیویی، كاری تخصصی است و مهارت در آن هم یك شبه و یك ماهه حاصل نمی شود. به مرور زمان حاصل می شود. یعنی خود من هم با این كه چندین سال است این كار را انجام می دهم هنوز خیلی چیزها مانده كه یاد بگیرم."
او در باره‌ی تلخیص و تنظیم كتاب، كه چه مراحلی را طی می كند؟می گوید: فرایند پیچیده ای ندارد، منتها شما باید اولا به ادبیات اشراف داشته باشید، ثانیا مجهز به حوصله و تمركز باشید و ثالثا با محدودیتها و خط قرمزهای رسانه، بیگانه نباشید. در این صورت، باید بنشینید اول كل كتاب را بخوانید، بعد وقتی دیدید با سیاستهای برنامه و رادیو مطابقت دارد، آن را برای شش قسمت 20 دقیقه ای خلاصه و تنظیم رادیویی كنید. البته در این متن خلاصه و تنظیم شده باید همه عناصر كتاب و همه عوامل موضوع آن، وجود داشته باشند. فقط مطالب حاشیه ای و شاخ و برگهای اضافی آن حذف می شود تا حوصله مخاطب سر نرود."
رضایی تصریح می كند: در رادیو صحیح نیست كه وقت طولانی برای خواندن در نظر گرفته شود، چون حوصله مخاطب سر می رود.اساسا جذابیت در رادیو، با ایجاز حاصل می شود. وقت شنونده رادیو، دقیقا یك حالت مینی مالیستی دارد و باید همه چیز، بطور مختصر و مفید گفته شود."
او با بیان اینكه كتاب شب در حدود 22 سال قدمت دارد و یكی از قدیمی ترین و پرمخاطب ترین برنامه های رادیویی است، ادامه می ‌دهد: رادیو تهران با این برنامه، خیالش از بابت پرداختن به موضوع كتاب و كتابخوانی، راحت است، چون این برنامه به تنهایی، همه ماموریتها در این زمینه را پوشش می دهد.
همه مدیران رادیو تهران چون خودشان اهل كتاب و كتابخوانی بوده اند، هیچ گاه تصمیمی در مورد حذف این برنامه نگرفته اند، برعكس، آن را همچنان حمایت می كنند و البته این حمایت، طبق معمول، فقط زبانی است و از نظر مالی در حد صفر است. در واقع الان فقط عشق است كه این برنامه را سرپا نگهداشته است. این عشق هم، مسوولیت آور شده، چرا كه برنامه كتاب شب در دنیای ادبیات، شناخته شده است و حتی ایرانیان خارج از كشور نیز آن را از طریق ایرانصدا دریافت می كنندو گوش می دهند. الان بسیاری از محتوای ایرانصدا را برنامه هایی مانند كتاب شب رادیو تهران تشكیل می دهد و بسیاری از شبكه های رادیویی و تلویزیونی سعی دارند برنامه هایی شبیه آن تولید كنند و كرده اند. در این میان، كتاب شب همچنان یك آرم و نشانه( و به قول خارجی ها، یك برند) برای رادیو تهران محسوب می شود.
حزنی عاشورایی در خوانش حماسه حسینی
استاد بهروز رضوی می ‌گوید: من در اجرای همه متن‌ها دقت و توجه دارم و سعی می‌كنم با لحن مناسب آن متن بخوانم اگر به همه كتاب های شب من توجه كرده باشید با تغییر لحن نویسنده ها و مترجمین مختلف ، لحن های من هم در هر اجرایی اندك تفاوتی دارد در حدی كه هماهنگ بشود با آن نوع لحن .در خوانش كتاب حماسه حسینی هم به همین نحو است سالیان سال است كه انواع لحن هایی كه در زمینه های معارفی و ماه محرم صحبت می شود انواع لحن ها را شنیدیم ولی به خاطر اینكه خیلی هم از استاندارد رادیو هم خارج نباشد آن را به مداحی نزدیك نكردم به عنوان گوینده سعی كردم آن حزنی كه در این ماجرا وجود دارد، در لحن نمود پیدا كند. ولی اینكه فرض بكنید گریه زاری راه بندازم و این فرم هایی كه متداول است ، پرهیز كردم و لزومی هم ندارد كه انجام بدهم.چون باید به روشنی حرف من شنیده شودمن اگر بخواهم با این ادا و اصول ها حرفم را نامفهومش كنم كلمه در اثر بغض آلودی ، شنیده نشود اینها نقض غرض است بنابراین با روشنی ولی با لحنی نزدیك به موضوع ،لحنی كه باید اینجا محزون باشد نزدیك به واقعه عاشورا و مقتلی كه صورت گرفته ، لحنمان مناسب متن باشد و من آن را رعایت كردم.
استاد رضوی درباره فرمایش اخیر مقام معظم رهبری مبنی بر خوانش رمان‌های ایرانی در برنامه‌های رادیویی می‌گوید: قبل از فرمایشات رهبری اینرهنمود را در برنامه اجرا كردیم ، تقریبا 25 سال است كه «كتاب شب» از رادیو شنیده می شود. قالب رمان های جهان و رمان های ایرانی را آنهایی كه مجوز داشته و اشكالی نداشته را خلاصه كرده و خواندیم .خوانش بعضی از رمان ها مثل رمان بینوایان دو هفته طول كشید تا خلاصه آن خوانده شود به جرات می توانم بگویم قالب رمان های ترجمه شده به زبان فارسی در «كتاب شب» استفاده شده منتها به سبك رادیو و به سبك كتاب شب چون ما قرار نیست همه مطلب راارائه كنیم . رمان 400 صفحه ای را باید نویسنده برنامه با انبرك خلاصه كند ضمن اینكه به متن لطمه نخورد و اكثر قهرمان های شاخصی كه درپیشبرد قصه نقش دارند ، بیان شود.