یك پژوهشگر جمعیت هشدارداد: زنگ خطر تجرد قطعی جوانان به صدا درآمد/ 10میلیون نفر از سن ازدواج عبوركردند
حجت الاسلام ندیمی گفت: متاسفانه ما شاهد افزایش سن ازدواج در جامعه هستیم و این زنگ خطری برای افزایش تجرد قطعی است. اگر سن ازدواج را در جامعه كاهش ندهیم سن جوانان از زمان ازدواج و باروری خواهد گذشت.
برنامه "ترنج" رادیو گفت و گو با موضوع الزامات و راهكارهای انگیزشی افزایش جمعیت با حضور دكتر صالح قاسمی دبیر مركز مطالعات راهبردی جمعیت، پژوهشگر و نویسنده مجموعه "جنگ جهانی جمعیت" و مدرس دانشگاه و حجت الاسلام و المسلمین محمد حسین ندیمی مسئول موسسه اندیشه مسطور، عمار ولایت، مجری برگزاری دوره های تربیت كارشناس جمعیت و پژوهشگر جمعیت به روی آنتن رفت.
ترنج: ضرورت افزایش جمعیت در ایران چیست؟
قاسمی: سیاست گزاران دهه 60 و 70 در كشورمان احساس كردند كه باید جمعیت كشور را مدیریت كنند به همین خاطر طرح تنظیم خانواده را ارائه كردند كه این طرح كارشناسانه و جامع نبود و برنامه ای كه قرار بود برای یك دوره پنج ساله اجرا شود به جهت اجرای بی رویه و غیركارشناسی، 20 سال اجرا شد و بدین ترتیب ما امروز با آمارهایی مواجه شدیم كه وضعیت هشدار جمعیتی را نشان می دهند. میانگین نرخ باروری در كشور سال 65، حدود 6 فرزند بوده و امروز كمتر از دو فرزند است و قطعاً در دو دهه آینده با كاهش جمعیت كل كشور مواجه خواهیم شد.
ترنج: دلیل شیب نزولی كاهش جمعیت در ایران چیست؟
حجت الاسلام ندیمی: پس از انقلاب، متاسفانه تعداد زیادی از شبكه های بهداشت در روستاها و شهرهای كوچك ایجاد شدند و حتی چادر زدند تا تعداد جمعیت را كاهش دهند و اقدامات و رفتارهایی شد كه هنوز هم در برخی موارد این اتفاقات ادامه دارد. شعار "فرزند كمتر، زندگی بهتر" را نه تنها خانه ها و اداره های بهداشت بلكه رسانه ها و شبكه های اجتماعی هم آن را سر دادند. ضمن اینكه توسعه شهر نشینی و ماهواره ها و ویدئو ها به این مسئله دامن زد و نهایتاً در دو دهه بعد از جنگ، نرخ جمعیت به شدت كاهش یافت.
قاسمی: شاید علل اقتصادی و برخی تنگناهای اقتصادی در كاهش جمعیت موثر بوده اما ما بر اساس پژوهش های میدانی قائلیم كه اصلی ترین علت تغییر الگوی فرزندآوری خانواده های ایرانی، تغییر سبك زندگی افراد بود به عبارتی تغییر نوع نگرش افراد به زندگی، اصالت فرد و جدی نگرفتن شبكه خویشاوندی از جمله دلایل كاهش جمعیت در كشور بود. خانواده ایرانی در دو سه دهه گذشته كوچكتر شده و روز به روز هم در حال كوچك تر شدن است.
ترنج: ایجاد شرایط ازدواج آسان تا چه اندازه در افزایش جمعیت موثر است؟
حجت الاسلام ندیمی: یكی از معضلات امروز جامعه، ازدواج است. طبق گزارش سازمان ثبت احوال كشور در سال 1393، میانگین سن ازدواج افراد در مردان 29 سال و در خانم ها 24 سال است. متاسفانه در حال حاضر ما شاهد افزایش سن ازدواج در جامعه هستیم و این زنگ خطری برای افزایش تجرد قطعی است. اگر سن ازدواج را در جامعه كاهش ندهیم سن جوانان از زمان ازدواج و باروری خواهد گذشت. لذا می طلبد همانگونه كه همه دستگاه ها و رسانه ها در دو دهه قبل در راستای كاهش جمعیت ورود كردند الان هم همه دستگاه ها و رسانه ها به مسئله افزایش جمعیت به ویژه در تسهیل سازی ازدواج ورود كنند.
قاسمی: ما والدین و خانواده های ایرانی باید از خود بپرسیم كه چرا تصور می كنیم تك فرزندی و انباشت امكانات برای یك فرزند به معنی تربیت بهتر اوست در حالیكه امروز كارشناسان این مسئله را رد می كنند. چرا ما با تك فرزندی، فرزند خود را از شادی و نشاط محروم می كنیم و چرا فكر می كنیم همیشه برای فرزندآوری زمان كافی داریم؟ امروز 20 درصد از زوجین كشور نابارور هستند و حدود 12 درصد این تعداد، خانواده هایی اند كه قبلا بارور بودند و الان به خاطر افزایش سن و سبك زندگی دچار ناباروری شده اند.
ترنج: راهكارهای انگیزشی افزایش جمعیت در ایران كدامند؟
حجت الاسلام ندیمی: الان حدود 10 میلیون دختر و پسر در حال گذر از سن ازدواج در كشور وجود دارد. ما حتی اگر ازدواج را آسان كنیم و همین تعداد، تشكیل خانواده دهند بیشتر از یك تا دو فرزند نخواهند آورد. مشكل اصلی اینجاست كه فرهنگ فرزندآوری از خانواده های ایرانی گرفته شده است. لذا در این شرایط زمانی باید در این زمینه به مردم اطلاع رسانی كنیم و در كنار آن باور آنها را هم به این موضوع تغییر دهیم.
ترنج: در صورت افزایش جمعیت، وضعیت زندگی مردم چگونه خواهد شد؟
قاسمی: نه تنها در ایران بلكه در دنیا، هر وقت تحولات جمعیت به سمت افزایش حركت كرده موتور اقتصاد آن كشور روشن شده است. اما كاهش جمعیت ما را از نظر اجتماعی، نیروی كار در آینده و همچنین اقتدار بین المللی دچار بحران خواهد كرد. امروز بیش از 60 درصد كشورهای دنیا با وجود نگرانی های اقتصادی كه دارند اما به دنبال افزایش جمعیت هستند چراكه می دانند آینده اقتصادی آنها منوط به افزایش جمعیت است.
ترنج: مشوق های دولت تا چه اندازه در افزایش جمعیت موثر است؟
قاسمی: بیش از 60 درصد كشورهای دنیا سیاست حمایت از خانواده و فرزندآوری را به طور جدی دنبال می كنند. دولت موظف است برای حمایت جدی از فرزندآوری در خانواده ها اقدام كند. اما به جز دولت، بزرگترهای خانواده ها نیز در این میان نقش بسیار مهمی دارند و باید تجارب زندگی خود را در اختیار جوانان قرار دهند.